Ada Lovelace to postać, o której zdecydowanie będzie się pamiętać nawet za kilkadziesiąt lat. Jej barwna historia zaczyna się jeszcze przed urodzeniem, za sprawą sławnego i niezwykle kochliwego ojca, który kochał nie tylko poezję, ale też kobiety. Lovelace przychodzi na świat w atmosferze skandalu i ta sława będzie jej towarzyszyć aż do końca. Czy rzeczywiście można myśleć o Lovelace jako o pierwsze kobiecie-programistce? Dzisiejszy artykuł powinien rozwiać Twoje wątpliwości

Młodość Ady Lovelace – matematyka zamiast wierszy

Ada Lovelace przychodzi na świat w 1815 r. w brytyjskiej arystokracji, co w XIX wieku dawało przepustkę do lepszego (i wykształconego) życia. Jej matka – Annabella rok wcześniej wychodzi za mąż za poetę George’a Byrona, który jak się szybko okaże, lubi wiele kobiet i nie wykazuje nadmiernego przywiązania do tradycyjnego modelu rodziny. Zawiedziona mężem Annabella postanawia urodzić dziecko i trzymać je z dala od poezji, w której upatrywała źródła ciągot swojego męża do hedonizmu. Ojciec Ady nigdy nie poznał córki – dopiero na łożu śmierci (Ada ma 9 lat, jak umiera lord Byron) pożałował braku kontaktu ze swoim jedynym ślubnym dzieckiem.

Mała Ada już od najmłodszych lat ma najlepszych nauczycieli – uczą ją m.in. matematyczka i astronomka Mary Somerville, jedna z pierwszych kobiet, której udało się dostać oficjalnie do Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego. Młoda Ada już od dziecka przejawia talent do cyferek, z czego dumna jest jej matematycznie uzdolniona matka oraz do języków. Pozostaje przy tym przeraźliwie samotnym dzieckiem, zdanym na towarzystwo kota, opętanej obsesją matki, która robi wszystko, by jej córka nie przypominała ojca – do tego stopnia, że każe jej spędzać godziny w bezruchu, mówiąc, że to rozwija samokontrolę.

Mędrca szkiełko i oko splata się z szaloną wyobraźnią

Choć Ada rzeczywiście ma niesamowity talent do języków i liczb, to jednak matce nie udaje się wyplenić z niej charakteru i zamiłowań ojca – dziedziczy po nim ognisty temperament, upartość, skłonność do histerii i tę szaloną wyobraźnię, która pozwala jej przetrwać samotność, jakiej doświadcza. Trudno się dziwić, że to właśnie z nudów, z samotności powstają pomysły stworzenia latającej maszyny. Siedemnastoletnia Lovelace jest zafascynowana poezją i matematyką, uważa, że jest dzięki temu lepsza niż swój ojciec, dzięki połączeniu dwóch przeciwległych biegunów nauk w jedną. Młoda Ada uwodzi swojego nauczyciela, wychodzi za niego za mąż i zostaje hrabiną – to otwiera przed nią szansę na dalszą karierę naukową, choć nadal uparcie twierdzi, że kocha poezję, podobnie jak ojciec.

Charles Babbage – człowiek, który stoi za sukcesem Ady

Kim jest Charles Babbage? Nie znajdziesz tutaj opowieści o romantycznej miłości, jest za to opowieść o pasji do nauki. Charles rodzi się w grudniowy poranek w 1791 roku. Jest starszy od Lovelace o 24 lata i bogatszy o doświadczenie zawodowe. To wizjoner, szaleniec i pasjonata, a przy tym człowiek wielu talentów. Wykłada na Uniwersytecie Cambridge, jest autorem tablic logarytmicznych. Całym sercem kocha matematykę fizykę, astronomię. Ta miłość jest odwzajemniona – nie tylko przez imponujący dorobek naukowy i karierę zawodową, ale niezwykły wynalazek, o którym opowiada młodej dziewczynie, w której wyczuł bratnią duszę.

Maszyna różniczkowa to opus magnum Babbage’a, które z dumą zaprezentował nie tylko Adzie, ale całej radzie uniwersyteckiej (co ciekawe, dostał dofinansowanie na realizację tego projektu). Maszyna różniczkowa miała redukować skomplikowane i żmudne obliczenia do prostego dodawania, dzięki czemu wynalazek miał ułatwić pracę wielu umysłom ścisłym. Niestety, nawet po 12 latach Babbage nie zbudował konstrukcji w całości, a jedynie jedną jej część. Ta część wystarczyła, by Ada Lovelace zaczęła dzielić wraz z nim tę pasję.

Algorytmy Ady Lovelace – sprytne oszustwo czy fakt?

Niedługo po prezentacji maszyny różniczkowej, Babbage wpada na pomysł skonstruowania maszyny analitycznej o mechanicznej konstrukcji napędzanej silnikiem parowym. W teoretycznej koncepcji dane do maszyny analitycznej miały być wprowadzane za pomocą kart perforowanych, a sama konstrukcja miała rozdzielać pamięć od jednostek obliczeniowych, co żywcem przypomina konstrukcję dzisiejszych komputerów.

Ada i Babbage przez lata pracują zarówno na zdobycie funduszy na nowy projekt, jakim była opracowana przez nich maszyna analityczna, jak i nad jej funkcjonalnością. Tym drugim zajęła się Ada, która zapisuje wiele zeszytów poświęconych teorii działania maszyn analitycznych. Przełomowym momentem w karierze Lovelace była konferencja dla filozofów i naukowców w 1840 r. w Turynie, podczas której Ada przyjmuje propozycję przetłumaczenia artykułu na temat maszyny analitycznej z języka francuskiego, której autorem był wojskowy inżynier Luigi Menabrea.

Ada decyduje się na wykonanie tłumaczenia, ostatecznie jednak uzupełnia artykuł swoimi uwagami i komentarzami, poprawia błędy inżyniera i w ten sposób jej tekst jest trzy razy dłuższy niż oryginał! Wydaje go pod inicjałami A.A.L. i od tej pory zainteresowanie jej treściami nie gaśnie. Co było przełomowego w tekstach Ady? Miała przecież jedynie przetłumaczyć artykuł, który już został napisany. Tymczasem, znana ze swojej pasji do nauk Babbage’a, Ada decyduje się na to, by tchnąć własną myśl w tekst i wyjaśnić wiktoriańskiej inteligencji sposób wpływania maszyny analitycznej na codzienną rzeczywistość, dzięki czemu być może udałoby się zebrać fundusze na to, by projekt realnie powstał.

Diametralną zmianą w artykule wojskowego inżyniera, była koncepcja maszyny analitycznej, która nie tylko wykonuje obliczenia, ale wszystkie procesy, które są zdolne zmienić relacje pomiędzy dwiema rzeczami. Opisała dokładnie krok po kroku sposób, w jaki maszyna analityczna miałaby działać, wykorzystując algorytm do obliczenia liczb Bernoulliego. Była przekonana, że za pomocą algorytmu maszyna byłaby zdolna przetwarzać nie tylko liczby, ale też dźwięki i obrazy, podobnie do możliwości, które mają obecne komputery.

Przeciwnicy nazywania Ady Lovelace pierwszą programistką w historii uważają, że nie byłaby w stanie wpaść na tak skomplikowaną koncepcję. Faktem jest, że usprawniła oryginalne założenie wojskowego inżyniera i dodała do artykułu swoje koncepcje, dzięki którym zapisała się w historii brytyjskiej matematyki. Mówiono, że gdyby Lovelace urodziła się mężczyzną, nikt nie miałby wątpliwości co do jej przełomowego osiągnięcia. Tymczasem, praca, którą wykonuje Ada, zaczyna przychodzić jej z coraz większym wysiłkiem – cierpi na bóle głowy, gorączkę, na co zapisywane jej są coraz to większe dawki laudanum – tak równie popularnego lekarstwa w tamtym okresie, co tabletki z promieniotwórczym radem, zapisane chętnie przez medyków zaledwie sto lat później. Skutkiem tej opiatowej terapii i wycieńczeniem organizmu, Ada Lovelace umiera na raka macicy w wieku zaledwie 36 lat. Zgodnie ze swoim życzeniem pochowano ją obok ojca, a na jej nagrobku widnieje napis: „Praca jest sama przez się przyjemnością”.

Dziedzictwo Ady Lovelace

Ada Lovelace zostaje doceniona dopiero 100 lat po swojej śmierci. W 1953 roku, w dobie ery komputerów, sięgnięto po zapiski, jakie zostawiła po sobie Ada i okazało się, że jej wizja wykraczała daleko poza jej pokolenie. Co więcej, sprawdziła się jej przenikliwość i sposób, w jaki chciała, by funkcjonowała maszyna analityczna. Do dziś Ada Lovelace jest niezaprzeczalną inspiracją dla kobiet w IT, ze względu na to, że podobnie jak ona muszą włożyć wiele pracy i cierpliwości, by wybić się w świecie, w którym przez tyle lat dominowali mężczyźni.

Adę Lovelace uhonorowała też firma Microsoft – hologramami ze zdjęciem Ady potwierdza autentyczność swoich produktów. Napisano o niej wiele artykułów, a nawet zrobiono z niej bohaterkę książki sci-fi. Zdecydowanie to właśnie Ada jest wybitną postacią świata nauki, która, choć została od dzieciństwa zmuszana przez matkę do życia bez niepotrzebnego rozgłosu, stworzyła koncepcję daleko wyprzedzającą jej czasy i do dziś inspiruje wiele naukowczyń i programistek na całym świecie. Czy gdyby Ada Lovelace była mężczyzną, ktokolwiek kwestionowałby jej dorobek?