Z artykułu dowiesz się:

System operacyjny Unix

W latach 60. ubiegłego wieku duże komputery zastąpiły mini urządzenia, zdecydowanie bardziej kompaktowe i zajmujące mniej miejsca. Nie miały one oczywiście rozmiarów współczesnych komputerów, a bardziej przypominały stosunkowo dużą szafę, ale nie, jak wcześniej, sporego metrażu pomieszczenie. Właśnie w tym czasie swoją premierę miał system operacyjny Unix, który był fundamentem m.in. dla Linuxa i Mac OS X. Za jego twórców uznaje się Dennisa Ritchiego i Kena Thompsona. Rozwiązania, które oferował, dzisiaj są dla nas oczywiste, wtedy jednak były czymś nadzwyczajnym, czym mogli zachwycać się użytkownicy komputerów. System był wielozadaniowy, moc obliczeniową można było podzielić na poszczególne zadania. Pliki zostały podzielone hierarchicznie, co także ułatwiało korzystanie z zasobów urządzenia.

Unix zrewolucjonizował ponadto środowisko języków programowania. Zanim się pojawił, posługiwano się językiem maszynowym, który był właściwy dla konkretnego urządzenia. W latach 70. projektanci zaczęli pracować nad uniwersalnym językiem programowania. Tak właśnie powstał język C, który stworzono na potrzeby Unixa. Co to oznaczało w praktyce? System operacyjny Unix można było zainstalować na dowolnym urządzeniu.

Początkowo jednak dostęp do Unixa był mocno ograniczony. Korzystano z niego właściwie tylko w ośrodkach akademickich. Dużo zmieniło się w momencie, kiedy światło dzienne ujrzał Linux oparty na jądrze Unixa. Wtedy to nowy system operacyjny zyskał na dostępności, mogli z niego korzystać praktycznie wszyscy.

System operacyjny MS-DOS

W podobnym czasie jak powstawał Unix, nad innym systemem operacyjnym pracowało amerykańskie przedsiębiorstwo IBM. W 1964 roku firma zaprezentowała swoje pierwsze dzieło – system operacyjny "Disc Operating System" dedykowany dla komputerów marki IBM. Tak naprawdę jednak można było z niego korzystać od 1966 roku i był znany pod nazwą DOS. Kilka lat później, w 1974 roku Ed Roberts przedstawił komputer Altair 8800 produkcji MITS. Szybko otrzymał ciekawą propozycję od młodego człowieka Bill Gatesa, który zaproponował, że opracuje interpreter dla Altaira. Udało mu się przekonać Robertsa i tym samym rozpoczęły się prace nad nowym projektem.

Jeśli chodzi o sam komputer Altair, to miał on bardzo prostą konstrukcję. Tak naprawdę każdy własnymi siłami mógł zbudować sobie swój komputer. Komponenty znajdowały się na płytach i kartach, a instrukcja złożenia sprzętu była ogólno dostępna w gazetach typu Radio-Electronics.

Bill Gates wraz ze swoim wspólnikiem Paulem Allenem w 1981 roku postanowili opracować swój własny system operacyjny bazujący na Unixie, nazywając go Xenix. Potem był kolejny, który osiągnął jeszcze bardziej spektakularny sukces. Był to MS-DOS (Disc Operating System) i nie różnił się wyraźnie od systemów operacyjnych stworzonych na bazie Unixa. Szybko jednak zyskał rozgłos i popularność, korzystano z niego w ponad 70 korporacjach.

System operacyjny MS-DOS był systemem jednozadaniowym, obsługiwał tylko jeden procesor. Potrafił wykonać proste czynności m.in. obsługiwał klawiaturę i wyświetlał dane na monitorze. Za jego pośrednictwem można było zarządzać danymi, dobrze radził sobie również z rozwiązywaniem problemów w przypadku awarii. Wspólnicy Bill Gates i Paul Allen na tym jednak nie poprzestali. Stworzyli system operacyjny Windows, który sprawił, że o jego fundamentach – MS-DOS słuch zaginął.

System operacyjny Amoeba

W roku 1980 roku rozpoczęto pierwsze badania na Vrije Universiteit Amsterdam, które stały się fundamentem do stworzenia systemu operacyjnego Amoeba. Jego premiera miała miejsce dopiero 7 lat później. Do jego rozwoju przyczyniło się wiele organizacji, wspierając finansowo prace nad projektem. Była to m.in. Wspólnota Europejska i partnerzy z Anglii oraz Norwegii. Ostatnia wersja Amoeby 5.3 wydana została w 1998 roku, kiedy to stała się wolnym oprogramowaniem. Amoeba miała również znaczący wpływ na rozwój kluczowego dzisiaj języka programowania – Pythona.

Celem projektu było opracowanie takiego systemu operacyjnego, który łączyłby ze sobą pracę na kilku komputerach w jedną spójną całość. Takie rozwiązanie miało ułatwiać pracę projektową zespołu. Amoeba jednak nie do końca sprostała temu wyzwaniu. Poszczególne stacje robocze były traktowane jako połączone terminale. System operacyjny bazował na mikrojądrze, cechował się zdolnością do zarządzania wielowątkowego. Aktualnie Amoeba to już wspomnienie, ale na pewno ma swoje ważne miejsce w historii systemów operacyjnych.

System operacyjny CP/M

Ten system operacyjny pojawił się na rynku na przełomie lat 70. i 80. Jego twórcą był Gary Kildall z Digital Research. Początkowo rozwinięciem skrótu CP/M była nazwa „Control Program / Monitor”, którą jednak w późniejszym czasie zmieniono na „Control Program for Microcomputers”. System operacyjny był dedykowany dla małych firm. Bazował na konsoli, więc w interakcję z nim wchodzono za pośrednictwem klawiatury. Wystarczyło wpisać polecenie po monicie.

To, czym CP/M zaskoczył bardzo pozytywnie, była obsługa podstawowych zadań wejścia i wyjścia na sprzęcie. Dzięki temu oprogramowanie aplikacji mogło w znaczącym stopniu komunikować się z systemem operacyjnym. Wśród dostępnych aplikacji dla CP/M były aplikacje do obsługi bazy danych i arkusza kalkulacyjnego, a także edytor tekstu.

CP/M jednak nie odniósł sukcesu, którego plony mógłby zbierać po dzień dzisiejszy. Co więc się stało? Kiedy IBM pracował nad swoim komputerem osobistym, próbował również uzyskać licencję na CP/M. Warunki umowy nie odpowiadały jednak Digital Research. W ten oto sposób IBM postanowił podjąć współpracę z Microsoftem, uzyskując tym samym licencję na produkt 86-DOS od Seattle Computer Products (SCP), który kupił kilka miesięcy później. PC-DOS dużo czerpał z CP/M, świetnie go naśladował. Osiągał też większe sukcesy, dlatego trzeba uznać, że Kildallowi przeszła dobra okazja koło nosa i musiał się z tym faktem pogodzić.

System operacyjny AmigaOS

AmigaOS to trochę niedoceniony system operacyjny. Kiedy powstał w 1984 roku, oferował użytkownikowi więcej niż konkurencja. Mógł on oglądać obrazy na ekranie 4096 kolorów, a także słuchać czterokanałowego dźwięku. System wyróżniał się wielozadaniowością i sprzętowym rozszerzeniem, które pozwalało na przyspieszenie pracy komputera. AmigaOS powstał na potrzeby sprzętu Amiga. Producent jednak nie sprostał najlepiej zadaniu i poległ na płaszczyźnie marketingowej.

Komputery Amiga straciły popularność i tym samym również sam system operacyjny przestał być atrakcyjny dla użytkownika. Nie oznacza to jednak, że AmigaOS całkowicie wyszedł z użytku.

Obecnie AmigaOS jest dostępny na płycie CD. Można uznać, że odrodził się niczym feniks z popiołu. Aktualna wersja pozwala użytkownikowi na korzystanie z istniejących już aplikacji i umożliwia cross-development między różnymi wersjami systemu. Poza tym posiada wbudowaną obsługę obrazów dysków Amigi. Dzięki tej funkcji możliwe jest montowanie i uruchamianie plików funkcjonujących jak dyskietki. Duże zmiany w stosunku do poprzednich wersji zaszły również w elementach do scrollowania i paskach przewijania. Mają teraz charakter trójwymiarowy, co przekłada się na atrakcyjniejszy design. Amiga żyje, chociaż na pewno nie może pochwalić się zawrotnym tempem rozwoju i życiową formą.

System operacyjny BeOS

Nie każdy wie, że BeOS miało dużą szansę stać się systemem operacyjnym dla maców. Powstał on w 1991 roku, a za projekt odpowiada firma Be Inc. To multimedialny system operacyjny, który swoją premierę miał w 1995 roku. Przedsiębiorstwo zasilali specjaliści, którzy mogli pochwalić się karierą w Apple, dzięki czemu branża była im znana od przysłowiowej podszewki. Be Inc. zaryzykował, ponieważ w latach 90. istniały już systemy operacyjne, jak Windows i Mac OS, które miały ugruntowaną pozycję na rynku, rzeszę fanów i stabilne zaplecze finansowe.

BeOS wyróżniał się jednak na tle konkurencji uporządkowanym i stosunkowo nowoczesnym interfejsem. System menu Deskbar pozwalał na tworzenie kompaktowego interfejsu do zarządzania aplikacjami. Był to odpowiednik menu Start systemu Windows. To, czym mógł się pochwalić BeOS, to obsługa aplikacji wielowątkowych i obsługa maszyn wieloprocesowych. Z założenia miał być to system operacyjny szybki i lekki. W 1997 roku Be Inc. otrzymał propozycję od Apple, który chciał odkupić BeOS za 125 milionów dolarów. Firma jednak wyceniała swój system operacyjny na więcej, na 200 milionów dolarów. Apple nie zgodził się na takie warunki i wycofał swoją propozycję, rozwijając tym samym system operacyjny NeXTStep. W 2001 roku BeOS kupiła firma Palm. Kwota jednak nie była tak imponująca, jaką proponował Apple. System operacyjny BeOS został sprzedany za 11 milionów dolarów. Być może gdyby wcześniej prezes Be Inc. wykazał się większą pokorą, zarobiłby zdecydowanie więcej, a z jego systemu korzystałyby miliony ludzi na całym świecie.

BeOS wciąż się rozwija, ale korzysta z niego stosunkowo nieliczne grono. To raczej ludzie, którzy szukają nowych rozwiązań i fascynują się tym, co mało popularne i mniej komercyjne.

Niektóre systemy operacyjne zakończyły swój żywot, inne stały się fundamentem do stworzenia współczesnych gigantów, a jeszcze inne wciąż funkcjonują, ale w cieniu swoich bardziej sprytnych kolegów po fachu. Na pewno każdy z systemów operacyjnych miał szansę zrobić karierę na miarę tego, co prezentuje dzisiaj Windows czy Mac OS. Nie wystarczy jednak tylko dobry pomysł i kreatywne rozwiązania, ale potrzebne są jeszcze pieniądze, spryt i odrobina arogancji.