Głośna sprawa związana z mobbingiem pracowników Newsweeka przez dziennikarza Lisa nie ujrzałaby tak szybko (i gwałtownie) światła dziennego, gdyby nie odwaga pracownicy oraz nowa ustawa UE dotycząca sygnalistów, która weszła w życiu z końcem 2021 r., która wymusza na pracodawcach zatrudniających co najmniej 250 osób dostosowanie i wdrożenie w firmie bezpiecznej procedury antymobbingowej. Taka procedura miałaby umożliwiać anonimowe i bezpieczne zgłoszenie nieprawidłowości oraz dokonać weryfikacji zgłoszenia, bez szkody dla zgłaszającego. Niestety, nie każda firma ma działające przepisy antymobbingowe, które pozwoliłyby rozwiązać problem wewnętrznie, dlatego część spraw związanych z mobbingiem rozwiązuje sąd pracy podczas procesu.

W artykule poruszono następujące zagadnienia:

Jakie działania można zaliczyć do mobbingu?

Wg definicji mobbingiem są wszystkie działania, które są celowo wymierzone w pracownika, celem jego dyskredytacji. Muszą być powtarzalne i długofalowe oraz mieć charakter nękania, zastraszania i nierównego traktowania pracownika. Do mobbingu zalicza się wszystkie działania, które powodują u ofiary spadek samooceny, mniej efektywną pracę, zastraszenie, a w poważniejszych przypadkach także rozwój zachowań lękowych, depresję i załamanie nerwowe. Wszystkie działania związane z mobbingiem, zarówno przez przełożonego, jak i współpracownika, mają na celu ośmieszenie, poniżenie oraz doprowadzenie pracownika do izolacji, wykluczenia, a w efekcie zwolnienia się z firmy.

Kto najczęściej pada ofiarą mobbingu?

Ofiarami mobbingu są zazwyczaj osoby, które po prostu starają się dobrze wykonywać swoje obowiązki, nie wychylają się, często jednak bywają wykorzystywane przez współpracowników lub pracodawcę, bo nie potrafią odmówić. Na ofiary mobbingu wybierane są osoby, które znajdują się w takiej sytuacji życiowej, która nie pozwala im szybko zmienić pracy. Czasem to osoby, które są wrażliwe, mają duże problemy z nieszczerością i kłamstwem, co bywa wykorzystywane przez pracodawców i współpracowników. Ofiary mobbingu nie są zróżnicowane ze względu na płeć, chociaż można mówić o pewnego rodzaju społecznym pozwoleniu na mobbing kobiet, przez niższe wynagrodzenie związane z płcią, praktykowane w wielu firmach w kraju i za granicą.

Jak wygląda mobbing?

Czasem zaczyna się niepozornie. Kilka nadgodzin, kilka dni w tygodniu, wyjątkowo ważne procesy firmowe, zamykanie jakiegoś etapu sprzedażowego. Problem mobbingu pojawia się w momencie, w którym pracownik odmówi, a pracodawca będzie go szantażował zmniejszeniem wypłaty, dokładaniem nowych obowiązków lub nawet groził zwolnieniem. Gdy sytuacja się przeciąga, pracownik zaczyna mieć problemy wynikające z chronicznego stresu, takie jak: brak koncentracji, bezsenność, ataki paniki, lęk na myśl o tym, że w poniedziałek będzie trzeba wstać i pojawić się w pracy. Czasem występuje u takiej osoby załamanie nerwowe, które powoduje, że zwraca się o pomoc do psychiatry.

Dlaczego tak trudno jest udowodnić mobbing?

W większości przypadków dlatego, że sprawcy mobbingu doskonale wiedzą, w jaki sposób zastraszać swoje ofiary, by nie pozostawić żadnych rzeczowych dowodów. Jeśli nie ma dowodów, to żaden sąd pracy nie może opowiedzieć się po stronie ofiary. Co więcej, nawet jeśli ofiara mobbera jest szykanowana przy współpracownikach, rzadko zdarza się, by któryś z nich wystąpił w roli świadka w trakcie procesu o mobbing. Najczęściej świadkowie mobbingu siedzą cicho, nie wychylając się, z obawy, że mogą być następni. Tak dochodzi do nakręcania się spirali mobbingowej, którą trudno zatrzymać.

Co może zrobić ofiara mobbingu?

Przede wszystkim może z tego powodu wypowiedzieć umowę o pracę, zawartą z pracodawcą. Ponieważ jednak najczęściej mobber próbuje doprowadzić do pozbycia się niewygodnego pracownika z firmy, ta droga jest najszybszym sposobem na pozbycie się problemu z perspektywy kata, jak i najszybszą ucieczkę od niego z perspektywy ofiary. Nie zawsze jednak można od razu pójść tą drogą, dlatego warto wyczerpać pozostałe opcje, zanim zdecyduje się zmienić firmę.

Inne możliwości, jakie ma ofiara mobbingu w firmie to:

• skorzystanie z procedury antymobbingowej w firmie (o ile taka została wdrożona);
• dochodzenie odszkodowania z powodu mobbingu drogą sądową;
• anonimowe lub imienne zgłoszenie mobbingu do PIP;
• zgłoszenie przez aplikację do bezpiecznego zgłaszania nieprawidłowości;
• dochodzenie zadośćuczynienia z powodu mobbingu na drodze sądowej.

Co jest ważne – poszkodowany może ubiegać się jednocześnie o zadośćuczynienie, jak i odszkodowanie z powodu mobbingu, nie ma ku temu przeciwwskazań. Aby wygrać w sądzie z mobberem, osoba mobbingowana powinna udowodnić, że stan jej zdrowia fizycznego lub psychicznego uległ pogorszeniu pod wpływem mobbingu – w tym celu powołuje się lekarza orzecznika, który na podstawie stanu ofiary mobbingu oraz przedstawionych przez nią dokumentów (rachunków za wizyty u specjalistów, rachunków za psychoterapię, rachunków za leki) wyda biegłą opinię medyczną.

Jakie dowody mogą zostać dołączone do materiałów dowodowych w sprawie mobbingu?

To, co może być dowodem przeciwko mobberowi to np. grafiki pozostałych pracowników, które nie będą zawierały obciążenia nadgodzinowego lub będą miały inny czas wykonywania pracy, zaświadczenia o utracie premii lub nagrody, których odmówiła osoba mobbingująca, zeznania świadków mobbingu, opinie medyczne o stanie zdrowia. Nie można nagrywać sytuacji mobbingowych ani poufnych rozmów pomiędzy pracodawcą a pracownikami.

Jakie aplikacje są wykorzystywane przez firmy do zgłaszania procedur mobbingowych?

Najbardziej znaną aplikacją do obsługi zgłoszeń sygnalistów jest aplikacja SygnaApp. Została zaprojektowana i stworzona we współpracy z kancelarią prawną. Zawiera intuicyjne i łatwe w obsłudze narzędzia, które ułatwiają weryfikację zgłoszeń, jak i zapewniają poufność i ochronę danych osobie zgłaszającej. Aplikacja ma pełną zgodność z obowiązującymi przepisami ustawy o mobbingu oraz jest szybka we wdrożeniu.

Kolejną aplikacją wartą wypróbowania, jest Whiblo – narzędzie dla sygnalistów, które zapewnia im całkowitą anonimowość. To istotne w kontekście strachu przed konsekwencjami imiennego zgłaszania mobbingu – świadkowie takich sytuacji często milczą ze strachu przed zwolnieniem. Możliwość anonimowego zgłaszania powoduje, że aż 70% pracowników byłoby łatwiej zgłosić jakąś nieprawidłowość bez konsekwencji.

Sygnanet to aplikacja, z której korzysta wiele firm, m.in. Komputronik. Sygnanet umożliwia dwustronną, szyfrowaną, w pełni poufną komunikację. Oznacza to, że nikt oprócz odczytującego i zgłaszającego nie będzie miał dostępu do treści przesyłanych za pomocą tej aplikacji. W tym przypadku można również oprócz wiadomości tekstowych, bezpiecznie przesyłać nagrania, audio lub jakiekolwiek dowody zebrane przez pracownika, które niekoniecznie będą możliwe do przedstawienia w procesie sądowym, ale wystarczą, by rozwiązać sprawę mobbingu z korzyścią dla ofiary zgodnie z procedurą antymobbingową w danej organizacji.