Z artykułu dowiesz się:

• Co to jest kontrola wersji
• Jakie są korzyści ze stosowania kontroli wersji
• Co to jest GIT i czym się różni od innych systemów kontroli wersji
• Co wyróżnia GIT i jakie funkcje oferuje

Co to jest kontrola wersji?

Kontrola wersji nazywana jest inaczej kontrolą źródła. Jest to proces, w którym chodzi o śledzenie zmian, jakie zachodzą w kodzie oprogramowania, ale też o zarządzanie tymi zmianami. Są do tego dedykowane specjalne narzędzia, czyli systemy kontroli wersji. Właśnie dzięki nim programiści mogą swobodnie zarządzać zmianami zachodzącymi w kodzie źródłowym. To ważne, ponieważ właśnie takie programy mają znaczący wpływ na szybszą i mądrzejszą pracę programistów. Jest to przydatne szczególnie w zespołach DevOps – systemy kontroli wersji umożliwiają skrócenie cyklu programistycznego, a także zwiększają szansę na pomyślne wdrożenia.

Ale na czym właściwie polega kontrola wersji? Oprogramowanie monitoruje każdą modyfikację kodu, wszelkie zmiany są zapisywane w specjalnej bazie danych. Jeśli dojdzie do jakiegoś błędu, programista może jak gdyby cofnąć się w czasie i porównać kod z wersjami wcześniejszymi. W ten sposób może szybciej dojść do tego, gdzie i jaki błąd popełnił, a także go naprawić. Nie ma przy tym ryzyka, że praca zostanie zakłócona lub też dojdzie do niepożądanych zmian w innych obszarach projektu.

Dlaczego to jednak jest tak ważne? Przede wszystkich chodzi o ochronę najważniejszego zasobu we wszystkich projektach oprogramowania. To właśnie kod źródłowy traktowany niczym Święty Graal. To w nim znajdują się wszystkie cenne informacje dotyczące problemu, nad którym pracują programiści. Kontrola wersji pozwala uniknąć niepożądanych strat, wszelkich modyfikacji i nieodwracalnych uszkodzeń. Kod źródłowy projektu jest najczęściej zorganizowany w formie tzw. „drzewa plików”. Jedna osoba z zespołu może pracować nad nową funkcją, podczas gdy druga zajmować się naprawą błędu. Kontrola wersji pozwala monitorować poszczególne zmiany wprowadzane przez wszystkie osoby z zespołu i skutecznie zapobiega niezgodności i konfliktom równocześnie realizowanych zadań. Zdarza się, że zmiany wprowadzane w jednym obszarze oprogramowania nie są zgodne z tymi, które mają miejsce w innej części. To powinno zostać możliwie jak najszybciej wykryte, a problem rozwiązany bez zakłóceń w pracy nad projektem.

Zatem dobry system kontroli wersji umożliwia kontrolę nad zmianami i wprowadzanie modyfikacji bez zakłóceń pracy w innych obszarach projektu. Dlatego też takie oprogramowanie staje się już standardem w nowoczesnych zespołach programistycznych. Sprzyja optymalizacji czasu pracy oraz pomaga osiągać pożądane korzyści w możliwie jak najkrótszym czasie. Wyraźnie skraca czas pracy nad projektem, a także minimalizuje ryzyko poważnych błędów nieodwracalnych już na pewnym etapie prac.

Dlaczego warto stosować kontrolę wersji?

Oprogramowania do kontroli wersji pozwalają programistom robić szybsze postępy. Poza tym pomagają w utrzymaniu wydajności i zwinności pracy nawet w momencie dołączania do zespołu nowych członków. To jedna z lepszych praktyk, jakie są stosowane w zespołach programistycznych.

Co sprawia, że kontrola wersji powinna jak najszybciej stać się standardem w pracy programistów?

• W bazie danych zapisywana jest każda zmiana w projekcie wprowadzana przez wszystkich członków zespołu. Mamy więc łatwy dostęp do historii tworzenia, usuwania i modyfikacji plików. Wiemy, kto i kiedy dokonał konkretnej zmiany, możemy do niej wrócić i w przypadku nieprawidłowości naprawić błąd. To przydatne narzędzie również do usuwania problemów w starszych wersjach oprogramowania. W przeciwnym razie byłoby to niemożliwe, a przynajmniej trudne bez ingerencji w całą strukturę projektu.
• System pozwala na tworzenie tzw. gałęzi, które później można ze sobą łączyć. Chodzi o pracę nad niezależnymi strumieniami zmian. To, że nad projektem pracuje wspólnie wiele osób, nie oznacza, że każda z nich nie ma prawa do realizacji indywidualnych pomysłów. Każdy może pracować nad własnym rozwiązaniem, a potem można je ze sobą scalić. Wprowadzane zmiany nie mają na siebie wpływu, nie kolidują ze sobą, są niezależne od siebie.
• Kontrolę wersji można łatwo powiązać z oprogramowanie do zarządzania projektami. Każda wprowadzana zmiana może być dokładnie opisana i skomentowana. To znacznie ułatwia analizę głównej przyczyny błędu. Historia kodu wraz z adnotacjami pomaga w zrozumieniu działania konkretnego kodu, a także podstawowego jego zamysłu i celu.

GIT a inne systemy kontroli wersji

GIT to jeden z systemów kontroli wersji. Nierzadko GIT jest mylnie utożsamiane z GitHub, podczas gdy różnica jest znacząca. GIT jest po prostu narzędziem, podczas gdy GitHub, jak również GitLab to usługi hostingowe korzystające z GIT, dostarczające przy okazji jeszcze coś więcej. GIT służy do zarządzania historią kodu źródłowego. Ma wiele zalet, jak np. umożliwia jednoczesną pracę na tym samym kodzie przez kilka osób czy też pozwala na pracę offline we własnym repozytorium. Dobrze, ale czym GIT różni się od innych systemów kontroli wersji?

Jest ich kilka, ale każdy z nich ma wyróżniać się innymi cechami. GIT jest rozproszonym systemem kontroli wersji i pozwala na wprowadzanie niezależnych zmian w jednym kodzie, są one prowadzone w innych gałęziach. Inny rodzaj systemu o podobnym przeznaczeniu to CVS, będący scentralizowanym systemem kontroli wersji bazującym na zależności klient-serwer. Jest jeszcze RCS, a więc lokalny system kontroli wersji, zapisujący zmiany tylko na jednym komputerze.

Funkcjonalności GIT

Chcąc lepiej poznać GIT, trzeba wiedzieć, jakie funkcjonalności skrywa. Zobrazujmy więc.

GIT ułatwia współpracę zespołową, dlatego świetnie sprawdza się w projektach, nad którymi pracuje kilku specjalistów. Dzieje się tak dzięki wspomnianym już „gałęziom”, którymi nazywamy kopie kodu źródłowego, nad którymi można pracować niezależnie siebie. Oznacza to, że programista X rozwija jedną funkcjonalność, podczas gdy programista Y pracuje nad inną. W GIT można też łączyć zmiany. W praktyce wygląda to tak, że gałęzie z jednej zmiany można połączyć z główną gałęzią. Co więcej, system wykazuje zdolność do rozpoznawania i rozwiązywania konfliktów w kodzie, dzięki czemu integracja różnych wersji jest zdecydowanie łatwiejsza.

Takie rozwiązanie pozwala nie tylko na monitorowanie zmian, ale również sprawne zarządzanie całym projektem. GIT bez problemu zintegrujemy z narzędziami CI/CD, usprawniające całą pracę. Narzędzia się ze sobą łączą, tworząc spójny, współpracujący ze sobą system. To z kolei ma duży wpływ na szybkość wdrażania oprogramowania. W GIT mamy też tzw. zdalnych repozytoriów. Zdarza się, że dochodzi do awarii najbardziej aktualnej wersji kodu. I co wtedy? Najlepiej jest się odpowiednio zabezpieczyć, aby nie doszło do katastrofy, czyli po prostu mieć dostęp do poprzednich, starszych wersji. I wtedy pojawiają się właśnie zdalne repozytoria. Jeśli najnowsza wersja kodu ulegnie awarii lub przepadnie, można wtedy rozpocząć pracę od wersji przechowywanej lojalnie, czyli po prostu cofnąć się w czasie.

To teraz trochę pojęć związanych z GIT, z którymi na pewno się spotkasz przy okazji tego narzędzia. Już na starcie nie musisz być totalnym laikiem. Oto mała ściąga:

• SCM – to Source Code Management, najprościej mówiąc, po prostu kontrola wersji, podstawowa rola GIT
• Clone – funkcja odpowiadająca za kopiowanie kodu z repozytorium do własnej gałęzi
• Repozytorium – to przestrzeń, w której przechowywany jest cały projekt wraz ze wszystkimi wersjami kodu i jego historią
• Branch – jedna wersja kodu, inaczej jedna gałąź, za którą odpowiada jeden programista
• Merge – odpowiada za łączenie gałęzi, a więc poszczególnych zmian, które są wprowadzane w branchach
• Commit – funkcja przesyłania danych z gałęzi do repozytorium

GIT nie narzuca sposobu, w jaki będziemy na nim pracować. Jest po prostu narzędziem z mnóstwem możliwości. To tak jak ze sztućcami – dostajemy komplet, ale możemy z nich korzystać dowolnie tak, jak jest nam wygodnie, a więc jeść ulubiony kawałek mięsa nożem i widelcem lub samym widelcem (tak owszem, są też fani jedzenia palcami). Na pewno są pewne standardy, z których warto jednak skorzystać, bo po co utrudniać sobie wyjątkowo proste czynności. Z systemem kontroli wersji jest podobnie. Są z nim związane pewne dobre praktyki, które sprawdzają się w konkretnych sytuacjach. GIT ma jakąś instrukcję obsługi, ale to od programisty i całego zespołu zależy, czy i w jakim zakresie z niej skorzysta.

Kontrola wersji jest potrzebna przy każdym projekcie, ale wciąż nie jest używana przez wszystkie zespoły…a szkoda. Znacząca usprawnia pracę, eliminuje ryzyko nieodwracalnych błędów i pozwala na szybsze wdrożenia możliwie najlepszej wersji kodu. Skoro jest coś, co poprawia nasze środowisko pracy, to dlaczego mielibyśmy temu podziękować i nie dać szansy?