Zawieranie umowy o pracę przez programistę jest podobne do innych tego rodzajów umów, w których najważniejszy jest zakres obowiązków oraz sposób wynagradzania. Programiści powinni jednak zwracać dodatkowo szczególną uwagę na szereg postanowień umowy charakterystycznych dla ich zawodu, zwłaszcza w kontekście praw autorskich.
Programista – pracownik inny niż wszyscy
Zatrudnienie się przez autora programów oznacza, że zobowiązuje się on do wykonywania pracy programisty na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Powoduje to, że:
- programista musi podporządkować się poleceniom pracodawcy i jego organizacji pracy;
- na pracodawcy będzie spoczywał obowiązek warunków do pracy;
- programista nie ponosi żadnego ryzyka związanego ze swoimi kwalifikacjami i wynikami jego pracy;
- to do pracodawcy będą należały rezultaty pracy programisty i wszelkie prawa majątkowe do nich.
Charakterystyczny dla programisty jest jednak sposób w jaki pracodawca kieruje jego pracą w IT. Ponieważ zazwyczaj nie ma on wiedzy merytorycznej potrzebnej do bieżącego sterowania procesem „produkcji”, ogranicza się do nakreślenia celu, terminu jego realizacji, podstawowych funkcjonalności aplikacji i innych wymagań (tak o charakterze biznesowym jak i technicznym). Pracodawca stanowi raczej kogoś kto inspiruje, organizuje i zarządza pracą koncepcyjnie niż kierownika wydającego konkretne polecenia. Taka praca jest zaś najczęściej zespołowa i wymaga współpracy wielu specjalistów z wąskich dziedzin wiedzy.
Najistotniejszą kwestię stanowią jednak prawa do rezultatu pracy programisty. Praca intelektualna, którą wykonuje taki pracownik, przybiera postać programu komputerowego. Ten zaś nosi cechy czegoś twórczego, stworzonego indywidualnie. Jest to utwór w rozumieniu prawa autorskiego, do którego prawa przysługują co do zasady jego twórcy. Ale oczywiście nie o to chodzi pracodawcy, aby program mógł potem licencjonować programista i czerpać z tego korzyści. Konieczne jest więc przeniesienie praw do tego programu na rzecz pracodawcy.
Co to znaczy, że program jest utworem i czy tak jest zawsze?
Gdy pracownik w hucie szkła wytworzy w ramach swojej pracy wazon nikt nie ma wątpliwości, że należy ona do jego pracodawcy, bowiem wytworzona została w ramach stosunku pracy, z materiałów i na maszynach pracodawcy. Kod źródłowy (szerzej: program) jako wytwór intelektualnej twórczości programisty nie podlega już tak prostej ocenie gdyż:
- część z tego co wytworzy programista nie podlega w ogóle ochronie prawa autorskiego;
- to co tej ochronie podlega może być chronione w różnym stopniu i przez inny czas.
Czyli to co nazywamy programem nie zawsze musi być utworem a przez to nie zawsze musi być chronione prawnie. Aby mówić o utworze program powinien stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Generalnie chodzi więc o to aby programista stworzył samodzielnie oryginalny produkt.
Starszy specjalista w Infoservice sp. z o.o. napisał skrypt wspomagający wydatnie administrowanie serwerami firmy. Jego praca polegała jednak niemal wyłącznie na skumulowaniu w jednym programie funkcji napisanych już przez jego poszczególnych kolegów i dodaniu prostego interfejsu użytkownika.
Trudno uznać aby taki program miał cechę oryginalności, a zwłaszcza aby został stworzony samodzielnie. Z tego też powodu specjalista jest autorem programu ale nie jest autorem utworu – bo program nim nie jest.
Stosunek o pracę programisty
Umowa o pracę programisty, oprócz typowych elementów (wynagrodzenie, czas pracy itd.), w związku ze wskazanymi wyżej zagadnieniami musi także w regulować kwestie prawnoautorskie. Takich postanowień w umowie nie będzie może wiele ale programista powinien wiedzieć, że po zawarciu umowy obowiązują go także pewne specyficzne regulacje prawa autorskiego. Przepisy tego prawa nie muszą być przepisane do umowy a mimo to wywołują dla niego skutki prawne!
